Macierz Szkolna w Gdańsku
26 października 1921 r. grono pracowników Dyrekcji Kolejowej przy poparciu Wydziału Szkolnego Gminy Polskiej powołało do życia polską organizację do spraw oświaty i wychowania na terenie Wolnego Miasta Gdańska pod nazwą Macierz Szkolna w Gdańsku. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego został Franciszek Kubacz. Organizacja rozpoczęła swoją działalność, by na terenie Wolnego Miasta Gdańska zorganizować polskie szkolnictwo. Jednak z czasem Macierz Szkolna w Gdańsku stała się jedną z najaktywniejszych organizacji kulturalno-oświatowych broniących praw Polaków do kształcenia się i duchowego rozwoju. Działalność ta była wspierana finansowo przez polskie instancje ministerialne oraz społeczeństwo polskie.
Jeszcze w grudniu 1921 r. Macierz Szkolna w Gdańsku otrzymała zgodę od Senatu gdańskiego na otwarcie Gimnazjum Polskiego. Szkoła rozpoczęła swoją działalność 13 maja 1922 r. w byłym gmachu koszar przy ul. Am Weissen Turm 1. Przyjmowała dzieci obywateli polskich zatrudnionych w Gdańsku oraz dzieci obywateli gdańskich pochodzenia polskiego.
Silny rozwój niemieckiego szkolnictwa zawodowego w Wolnym Mieście Gdańsku spowodował otwarcie 13 września 1926 r. przez Macierz Szkolną w Gdańsku Polskiej Szkoły Handlowej.
W 1927 r. zaistniała potrzeba utworzenia polskiej szkoły powszechnej. Następnie powstały jej filie: w 1929 r. - w Nowym Porcie, w 1932 r. - we Wrzeszczu i w Sopocie.
Niezbędna była również opieka nad najmłodszymi dziećmi. W tym celu otwierano ochronki, których do 1935 r. było już 18. Opieki nad ponad 700 dziećmi podjęły się siostry zakonne. Ochronka dla 33 dzieci powstała także niedaleko gmachu Polskich Szkół Handlowych.
Oprócz działalności oświatowej Macierz Szkolna w Gdańsku zajmowała się także rozwojem polskiej kultury. Bardzo szybko rozwinął się utworzony w 1929 r. Teatr Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Z inicjatywy organizacji powstało także Wydawnictwo "Nasz Bałtyk", które utrzymywało kontakty z polskim radiem, urządzało wystawy książek polskich, zapraszało polskie zespoły teatralne.
Dla polskiej młodzieży organizowano kolonie letnie w Polsce. Na dworcu kolejowym otwarto biuro informacyjne dla spraw wycieczkowych i turystycznych.
Macierz Szkolna w Gdańsku nie zapominała także o potrzebach edukacyjnych Polaków mieszkających w Trąbkach Wielkich, Postołowie, Ełganowie, Orunii. Odbywały się tam kursy dla pogłębienia znajomości języka polskiego oraz odczyty profesorów Gimnazjum Polskiego i Polskich Szkół Handlowych.
Działalność Macierzy Szkolnej w Gdańsku była formą walki z germanizowaniem polskiej młodzieży. Była to walka nierówna i trudna. W 1938 r. nasiliły się represje wobec rodziców dzieci uczęszczających do szkół polskich. Niektórzy stracili pracę, a nawet zostali aresztowani.
Obecne Szkoły Ekonomiczno-Handlowe, usytuowane w miejscu przedwojennych Polskich Szkół Handlowych dumnie noszą imię Macierzy Szkolnej w Gdańsku.
W Gdańsku Oliwie istnieje ulica Macierzy Szkolnej w Gdańsku.
